Wat onthouden wij en waarom

Verslag donderdag 21 november 2024

Lotte Jensen Rampen in Nederland

Vroeg invallend winterweer (ijzel en gladheid) zorgde ervoor dat het aantal belangstellenden lager was dan voorzien. In de zaal zaten ongeveer 35 toehoorders. Dit had een voordeel, want de bijzonder inspirerende Lotte Jensen stond niet achter een katheder haar verhaal voor te lezen maar voerde een gesprek met de zaal. Zij vroeg de aanwezigen vaak om hun mening (“welke van deze rampen zijn bij jullie bekend”) en de antwoorden kwamen in hoge mate overeen met de resultaten van haar onderzoek. Maar zij zocht met haar team ook naar de redenen waarom de ene ramp wel onderdeel vormt van het geheugen van Nederlanders en andere rampen totaal in de vergetelheid zijn verdwenen.

Een belangrijk element is dat er een mythe rond de ramp wordt gecreëerd. Zoals bij de bekende St Elizabethsvloed van 1421. Een kindje in haar wiegje zou gered zijn, samen met haar kat, omdat het wiegje ging drijven en op een veilige plek aanspoelde. Helemaal niets van waar, maar deze watersnoodramp werd in het nationale geheugen vastgelegd. Het lot van kinderen en huisdieren spelen overigens bij veel rampen in binnen-en buitenland een belangrijke rol.
Zij vertelde dat er verschillende soorten rampen zijn: natuurrampen, die ons min of meer ons verrassen, rampen door menselijk falen (onkunde, onoplettendheid, traagheid van handelen, onderschatting) en zich langzaam voltrekkende rampen. De coronapandemie is daar een voorbeeld van en ook de klimaatcrisis hoort in dit rijtje thuis.

Liefdadigheid en koninklijke belangstelling zijn in Nederland een vast onderdeel van een ramp. Wie kent niet het beeld van koningin Juliana met kaplaarzen aan in het ondergelopen Zeeland. En verschillen in de opbrengst van inzamelingsacties zijn soms moeilijk te verklaren. Behalve één: de aardbeving en de daaropvolgende tsunami die Lissabon in 1725 totaal verwoestte. De inwoners van de protestantse Republiek schonken NIETS. De inwoners van Lissabon waren katholiek en dan was het wel duidelijk waar de oorzaak van hun rampspoed lag.

Dat beeld van zonde en Gods’ straf stamt uit de Middeleeuwen, maar bij voortschrijdende wetenschappelijke kennis begon steeds meer het besef door te dringen dat rampen vaak te voorkomen zijn. En het beeld van gelatenheid veranderde langzaamaan in verwijten aan gezagsdragers. Niet meer “kom tot inkeer”, maar steeds vaker de beschuldiging van wanbeleid.

Ten slotte voorspelde Lotte Jansen dat 2025 het herdenkingsjaar van de watersnoodramp van februari 1825 gaat worden. In dat jaar was er een watersnoodramp in Zuid-Friesland, een groot gebied met Zwolle tot centrum, en een deel van Noord-Holland. Toen een nationale gebeurtenis met liederen en herdenkings souvenirs Nu totaal vergeten. Maar volgend jaar zullen commercie en historische belangstelling zich verdringen rond deze vergeten ramp.

Guus Brockmeier

Geplaatst: 7-12-2024

VORIGE | VOLGENDE

Home
Contact
Aanmelden nieuwsbrief
Agenda
Nieuws
Zoek
Lid worden
Facebook
Linkedin
Instagram
Rss
Login