De Tijden van Eise Eisinga

Sandra Langereis

MACHINEMAN

De Tijden van Eise Eisinga

De presentatie was wat anders van opzet dan gebruikelijk. Dan staat de spreker achter een katheder en vertelt zijn verhaalt. Dit keer werd de spreker geinterviewd door Huub Carbo, bestuurslid van SO-Geschiedenis. Het was uitstekend voorbereid.

Weinig sprekers gezien die zo betrokken waren bij hun onderwerp. Sandra Langereis kende al als tiener het verhaal van het leven van Eise Eisinga en nam zich toen voor om dit ooit op te schrijven. Zij beschrijft het verhaal van zijn jeugd, de langdurige opleiding tot wolkammer en de politieke ontwikkelingen in de jaren 80 in Nederland van de 18e eeuw. De Oranjes waren erfstadhouders maar Willem V had zijn zwager nodig om de orde te herstellen.

Hij leerde, naast de techniek van zijn ambacht, ook de geheimen van wiskunde en sterrenkunde. Hij verhuist naar Franeker en wordt daar een succesvol en rijk ambachtsman. Hij wil in zijn woonkamer met bedstee een planetarium bouwen Hij wil bewijzen dat de angst voor de ondergang van de wereld niet terecht was en dat ons zonnestelsel een stabiel systeem is. Burgers met een eenvoudige opleiding leden onder het doemdenken dat de kerk verspreide. Eise Eisinga wilde hun kennis verbreden en hen geruststellen. Zijn vrouw Pietje gaf hem zeven jaar en het lukte Eise om binnen die tijd het indrukwekkende werk af te krijgen en bezoekers te ontvangen.

Maar Sandra’s belangstelling ging voornamelijk uit naar zijn maatschappelijke ideeën en activiteiten. Het is de tijd van de Verlichting en hij is ervan overtuigd dat mens en samenleving beter worden door het verbreiden van kennis. Hij sluit zich aan bij de Patriotten. Hij wordt gevraagd stadsbestuurder van Franeker te worden en het is typerend dat hij wordt belast met stadsverdediging en armenzorg.
Nadat het patriottistisch verzet in 1787 was gebroken moest Eise Eisinga zich uit de voeten maken en ging in vrijwillige ballingschap. Een jaar later werd hij verraden en gevangengezet in Leeuwarden. Hij werd veroordeeld tot eeuwigdurende verbanning.

In 1795 verjoegen de Patriotten het Oranje regime en stichtten de Bataafse Republiek. Zij organiseerden algemene verkiezingen voor alle manlijke inwoners van Nederland. Bijna 25% van de totale bevolking nam daaraan deel. Het wekt verbazing dat dit niet meer bekend is bij de huidige generaties. Algemeen worden de verkiezingen van 1919 als eerste met algemeen kiesrecht voor mannen beschouwd.
De Bataafse Republiek bestond formeel tot 1806 en werd opgevolgd door het Koninkrijk Holland. In 1810 werd Nederland ingelijfd bij Franrijk.

Eise Eisinga bleef in Friesland tot zijn dood in 1828 bestuurlijke functies vervullen Armenzorg en Financiën ware zijn aandachtsgebieden.
Hij droeg de zorg voor de instandhouding van het Planetarium over aan zijn dochters en die weer aan hun dochters. Het lag voor de hand dat de Staat der Nederlanden zich over dit unieke museum zou ontfermen, maar de liberale Thorbecke vond dit geen taak voor de overheid.’ Pas in 1923 werd het een Rijksmonument.

Een vraag uit de zaal gedurende de lezing leverde een uitgesproken reactie op van de spreekster. Binnen SOGeschiedenis wordt de discussie voortgezet.

Geplaatst: 23-6-2025

VORIGE | VOLGENDE

Home
Contact
Aanmelden nieuwsbrief
Agenda
Nieuws
Zoek
Lid worden
Facebook
Linkedin
Instagram
Rss
Login

Zijlweg 1
ZIJLWEG 1 - Verhalen uit ons Archief
2016: Franse toppianist bij lustrumconcert
HBS, de bridgeafdeling binnen de Sociëteit
Jarige sociëteit wordt 150 jaar.
2008 Verslag vriendschappelijke biljartwedstrijd
Algemene Vergadering van 14 november 2008
Dies Natalis: 155 jaar Sociëteit
Bij het 125 jarig bestaan van de sociëteit.
1923 Ik ben de Goede Fee van de Gezelligheid
1906 Feestavond: De Sociëteit bestaat 50 jaar
1997 lunchconcert in onze sociëteit
Van Herensociëteit tot PHIL Haarlem,HRLM87
Het gebouw Zijlweg 1
Geschiedenis Sociëteit
Geschiedenis gebouw
75-jarig bestaan van de Sociëteit
125-jarig bestaan van de Sociëteit I
125-jarig bestaan van de Sociëteit II
Schermwedstrijd 1906
Zijlweg 1 noordzijde
Mengelberg in voormalige Sociëteit

Sponsoren
Goudsmederij/Juwelier Arnold van Dodewaard
Smith Boeser van Grafhorst Notarissen
Vista Telecom
Andriessen Piano’s~Vleugels